آروماتراپی چیست؟ رایحه درمانی عطر؛ فواید، آموزش و…

حتما تا حالا واژه آروماتراپی (Aromatherapy) به گوشتان خورده است. این واژه برگرفته از یکی از روش‌های طب سنتی است که در درمان بسیاری از بیماری‌های جسمی و همچنین روحی و روانی کاربرد دارد. در این روش، از انواع روغن‌‌های مفید با رایحه‌های مختلف استفاده می‌شود. در واقع هر کدام از اسانس‌های مختلف مورد استفاده در آروما تراپی برای درمان بیماری خاصی کاربرد دارد.‌ به طور کلی می‌توان گفت با رایحه درمانی می‌توان انواع مختلفی از بیماری‌های روحی، مفصلی، عروقی و … را درمان کرد. در مطالب ارائه شده در این مقاله قصد داریم شما را با روش درمانی آروماتراپی و رایحه‌‌های آن بیشتر آشنا کنيم. در ابتدا باید گفت برای پاسخ به سوال آروماتراپی یعنی چه؟ لازم است در مورد طب سنتی اطلاعات لازم را به دست آورید.

آروماتراپی چیست؟

آروما به معنای رایحه و تراپی به معنی درمان، است از این رو به آن آروماتراپی گفته می‌شود. در واقع منظور از آروماتراپی همان ماساژ درمانی است که جهت کاهش استرس بسیار سودمند است. به کسی که این‌ کار را انجام می دهد آروماتیست گفته می‌شود که باید مهارت و تخصص کافی در این زمینه داشته باشد. مواد مورد نیاز این روش درمانی، عصاره‌ها، روغن‌ها و عطرهای معطر گیاهی است که از گیاهان استخراج می‌شوند.

آروماتیست‌ها با استفاده از روغن‌های معطر، عملیات ماساژ را با تبحر و تکنیک خاصی انجام می‌دهند. به همین دلیل به عنوان روش عطر درمانی یا درمان با عطر نیز شناخته شده است.

در روش Aromatherapy یا همان رایحه درمانی، از روغن استخراج شده از انواع گیاهان معطر استفاده می‌شود. طریقه ماساژ با هر کدام از انواع اسانس‌ها، روش مخصوص به خود را دارد. این رایحه در هنگام ماساژ جذب پوست شده و به سراسر بدن وارد می‌شود.

تاریخچه آروماتراپی

آروماتراپی یکی از زیر شاخه‌های قدیمی طب سنتی محسوب می‌شود (در مورد رایحه درمانی در طب سنتی بخوانید) که از زمان‌های بسیار دور در بین ایرانیان رواج داشته است. تاریخچه پیدایش رایحه درمانی به بیش از سه هزار و پانصد سال قبل برمی‌گردد. در دوران مصر باستان و همچنین سرزمین‌های روم و یونان از این روش برای معالجه‌ی برخی از بیماری‌ها استفاده می‌شد.

امروزه خیلی از افراد در هنگام استحمام یا ماساژ برای معطر کردن، از رایحه برخی از گیاهان معطر استفاده می‌کنند. این روش درمانی زمانی به صورت رسمی و معتبر شناخته شد که یک شیمیدان فرانسوی بنام رنه موراسین گاته فوستر از واژه تخصصی و لاتین Aromatherapy برای آن استفاده کرد. این دانشمند فرانسوی به گیاهان و گل‌ها بسیار علاقه‌مند بود. به همین دلیل از رایحه‌ی آن‌ها به منظور درمان بیماری‌ها استفاده می‌کرد.‌ به عنوان نمونه از عصاره یا رایحه گل سنبل جهت بهبود جای زخم‌ها می‌توان استفاده کرد. وی تحقیقات گسترده‌ای در زمینه خواص درمانی گل‌ها و گیاهان انجام داد و به طور مجزا به خواص هر کدام پی برد.

آروماتراپی چگونه است؟

آروماتراپی همان ماساژ درمانی با استفاده از اسانس‌ها یا عطرهای معطر است که به درمان بسیاری از بیماری‌ها کمک فراوان می‌کند. اسانس‌ها همان عصاره‌های غلیظ گیاهان هستند که در درمان برخی از بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. این اسانس‌ها معمولاً از رایحه گل‌ها، گیاهان، علف‌ها، میوه‌ها و پوست درختان گرفته می‌شوند.

برای تولید هر چند گرم اسانس باید مقدار زیادی از گیاه، مصرف شود از این‌رو قیمت برخی از آن‌ها نسبتاً زیاد است و برخی از انواع رایحه‌های درمانی قیمت بالایی دارند. یک نکته در مورد برخی از رایحه‌های درمانی این است که آن‌ها بسیار تند و قوی هستند و نباید به صورت خوراکی مصرف شوند.

رایحه درمانی باعث بهبود سلامت جسمی و نیز شادابی روح و ذهن می‌شود. در طی فرآیند آرومادرمانی، رایحه گیاهان از طریق حس بویایی یا لامسه وارد یکایک سلول‌های بدن شده و بر کل بدن تأثیر می‌گذارد.

تاریخچه درمانی آروماتراپی در ایران

با مطالعات فراوانی که در زمینه عطر درمانی صورت گرفته است به سابقه طولانی آروما تراپی در ایران پی خواهیم برد. این سابقه تاریخی مربوط به چند هزار سال قبل است که نشان می‌دهد مردمان آن زمان نیز از رایحه‌ درمانی استفاده می‌کردند. روش آروماتراپی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین روش‌های ضدعفونی محسوب می‌شود و ریشه در مذهب و تمدن ایرانی دارد زیرا آن زمان‌ها برای مومیایی کردن اجساد از عصاره گیاهان‌ معطر استفاده می‌کردند. در طب اسلامی از روغن آروماتراپی با عنوان رایحه درمانی نام برده می‌شود که به دو روش استنشاق و ماساژ موضعی در جهت رفع بیماری‌ها کاربرد دارد.

بر اساس باور برخی از ایرانیان قدیم، بیماری‌ها نتیجه فرآیند اهریمنی هستند. در واقع آن‌ها بر این باور بودند که اهریمن و دیوان، عامل اصلی بیماری‌ها هستند. بر طبق این باور، با استفاده از عصاره گیاهان و رایحه‌ی آن‌ها سعی در دور کردن اهریمن از جان انسان‌ها داشتند و با این تلقین هر گونه مرض و دردی را از خود دور می‌کردند. یکی از انواع آروماتراپی با روغن گیاهان، آروماتراپی با اسطوخودوس بوده که رایحه خوشبو و معطری دارد.‌ علاوه بر رایحه دلپذیر آن، اسطوخودوس برای پاکسازی و زیباسازی پوست نیز مناسب است. آروماتراپی یا رایحه درمانی جهت از بین بردن لک‌‌ها، جوش‌ها و آکنه‌‌های صورت نیز بسیار مفید و سودمند واقع می‌شود.

آموزش آروماتراپی

آموزش آروماتراپی (رایحه درمانی) در ایران به صورت کلاس‌های مجازی و آنلاین برگزار می‌شود. علاقه‌مندان به فعالیت در حرفه ماساژ آروماتراپی می‌توانند در این کلاس‌ها شرکت کرده و مهارت و تخصص لازم را به دست آورند. در دوره‌های زیر نظر سازمان فنی و حرفه‌ای نیز گواهی معتبر به کارآموزان اعطا می‌گردد.

اجرای آروماتراپی با استفاده از حس بویایی و جذب پوست امکان‌پذیر است و به صورت ترکیبی یا مجزا از عطرهای معطر صورت می‌گیرد. به طور کلی روش درمان Aromatherapy با استفاده از رایحه‌های مختلف مانند موارد زیر عمل می‌کند:

• اسپریتزرهای معطر
• نمک‌های طعام و دیفیوزرها
• روغن‌ها، کرم‌ها و لوسیون‌ها
• کمپرس آب سرد و گرم
• ماسک‌های مخصوص خاک رس
• بخارشوی صورت و بدن
• استنشاقی‌ها

آروماتراپی در بارداری

انجمن بین المللی آروماتراپی موسوم به Naha بیان کرده که تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر تاثیر رایحه درمانی در زایمان (مواردی مانند سقط جنین، نقص مادرزادی و…) به دستش نرسیده اما پیشنهاد می‌شود به ویژه در 3 ماه اول بارداری که جنین بسیار آسیب‌پذیر است از عمل رایحه درمانی خودداری کنید.

همچنین در یک کارآزمایی بالینی در همدان، محققان ایرانی از تاثیرات بسیار مثبت رایحه درمانی لیمو بر کاهش استفراغ و تهوع زنان باردار خبر دادند.

به صورت کلی تاکید می‌شود به دلیل حساسیت زیاد مسئله بارداری، هرگونه فرآیند غیر معمول از جمله رایحه درمانی در بارداری باید با هماهنگ و مجوز پزشک صورت گیرد.

سوالات رایج

مبحث مربوط به رایحه درمانی، بسیار گسترده و وسیع است. از این رو در ذهن خوانندگان ممکن است سؤالاتی از قبیل زیر به وجود آید.

ماساژ آروماتراپی چیست؟

ماساژ آروماتراپی همان ماساژ معمولی است که در طی فرآیند از رایحه‌های گیاهان‌ معطر به صورت استنشاقی یا موضعی استفاده می‌شود. این رایحه‌ها بر روی سلامت جسمی و روحی نیز تأثیرگذار هستند. استفاده از عطرهای معطر در حین ماساژ درمانی همچنین باعث ایجاد نوعی آرامش در فرد خواهد شد. امروزه خیلی از روانپزشکان، درمان افسردگی با آروماتراپی را پیشنهاد می‌کنند. آروماتراپی در رفع استرس و فشارهای ناشی از حوادث و پیشامدهای روزمره زندگی نیز مناسب است.

فواید آروماتراپی چیست؟

یکی از فواید استفاده از عطر و ادکلن آروما تراپی است. آروماتراپی یا روغن درمانی نیز در زمینه درمان بیماری‌های جسمی و روحی بسیار مؤثر است. در این‌جا به برخی از مهم‌ترین فواید روغن تراپی یا رایحه درمانی اشاره شده است.

یکی از اولین و مؤثرترین فواید آروما تراپی، استنشاق بوی خوش و معطر گیاهان است. این روغن‌ها موجب تحریک حس بویایی شده و سیستم بویایی را تقویت می‌کنند. به این طریق که مولکول‌ها وارد دهان یا بینی شده و از آن‌جا به ریه‌ها و شش‌ها وارد می‌شوند. این مولکول‌ها بر سیستم لیمبیک که مجموعه پیچیده‌ای از سازه‌های عصبی است تأثیر می‌گذارد و در نتیجه باعث تقویت احساسات، ضربان قلب، فشار خون، تنفس، استرس، حافظه و به طور کلی تعادل هورمون‌ها می‌شود. این روغن‌ها هیچ‌ گونه اثرات جانبی بر روی سیستم بدن نخواهند داشت.

سایر تاثیرات آروماتراپی

در واقع Aromatherapy یک روش درمانی مکمل است که نمی‌توان امید داشت به تنهایی در درمان کامل بیماری اثر گذارد. از این سبک معالجه معمولاً در درمان بیماری‌های خفیف و به صورت مکمل استفاده می‌شود. از رایحه درمانی جهت برطرف شدن حالت تهوع، درد و سوزش در بدن، رفع اضطراب، آشفتگی، استرس و افسردگی می‌توان استفاده کرد. برخی دیگر از فواید آروماتراپی به شرح زیر است:

• رفع دردهای عضلانی و خستگی
• رفع مشکلات گردش خون
• رفع باکتری‌ها و قارچ‌‌های پوستی
• درمان مشکلات قاعدگی و یائسگی
• درمان ریزش مو یا آلوپسی
• درمان برخی از انواع سردرد و میگرن
• بهبود دهنده هضم و گوارش
• کاهش عوارض ناشی از شیمی درمانی
• کاهش عوارض بعد از زایمان
• تقویت خلق و خو

چه کسانی نباید رایحه درمانی کنند؟

آروماتراپی یا رایحه درمانی خیلی عوارض خاصی ندارد و تقریبا همه‌ی افراد می‌توانند از این روش درمانی استفاده کنند. تنها تفاوت آن در نوع رایحه یا روغن گیاه است. زیرا برخی افراد به انواع خاصی از رایحه‌های گیاهی حساسیت دارند و نمی‌توانند از همه‌ی رایحه‌ها استفاده کنند. بنابراین کسانی که از این روش استفاده می‌کنند باید از قبل نوع حساسیت خود را نسبت به انواع گیاهان بشناسند و در صورت دارا بودن حساسیت، از انجام این عمل امتناع نمایند.

به صورت کلی تاکید می‌شود، افرادی که دارای آلرژی، آسم، صرع، فشار خون بالا و مشکلات پوستی مانند اگزما هستند و همچنین زنان باردار باید با هماهنگی کامل پزشک اینکار را انجام دهند تا در صورت لزوم از برخی روغن‌های خاص که به آن حساسیت دارند استفاده نشود.

در غیر این صورت آروماتراپی و رایحه درمانی برای افراد با شرایط عادی مشکلی ندارد.

انواع آروماتراپی کدامند؟

همان طور که در بخش‌های بالا اشاره شد روش‌های آروماتراپی به دو شیوۀ استنشاق و موضعی تقسیم می‌شود. در هر دو روش، رایحه جذب بدن شده و باعث تقویت سیستم عصبی، رشد و نمو سلول‌های بدن می‌شود.

در هر کدام از انواع رایحه درمانی، مدل‌های مختلفی از عصاره گیاهان استفاده می‌شود. برخی از رایج‌ترین عصاره‌های کاربردی در آروماتراپی عبارتند از:

• آروماتراپی با روغن اسطوخودوس
• آروماتراپی با روغن درخت چای
• آروماتراپی با روغن نعناع
• آروماتراپی با روغن لیمو
• آروماتراپی با روغن رزماری
• آروماتراپی با روغن فلفل سیاه
• آروماتراپی با روغن اکالیپتوس

رایحه درمانی برای استرس هم مفید است؟

بله! رایحه درمانی و بخصوص ماساژ آروماتراپی بسیار برای آرامش ذهن و جسم مفید است. رایحه درمانی اسطوخودوس، روغن اکالیپتوس و نعناع از محبوب‌ترین‌ها در این زمینه به شمار می‌روند.

جمع‌­بندی

­آروماتراپی یکی از روش‌های درمانی مکمل طب سنتی است که از گذشته‌های دور تا کنون رواج داشته است. در Aromatherapy از انواع عصاره، عطر یا روغن گیاهان استفاده می‌شود. رایحه درمانی از دو طریق استنشاق یا ماساژ موضعی صورت می‌گیرد. هر کدام از این روش‌ها مزایا و ویژگی‌های خاصی دارد. در روش استنشاق رایحه از طریق دهان یا بینی وارد تک تک سلول‌های بدن شده و سیستم کلی بدن را تقویت می‌کند. از عصاره‌های رایج می‌توان عصاره اسطوخودوس، روغن چای، اکالیپتوس و … را نام برد.